روان شناسان دین چه می کنند؟

روان شناسان دین چه می کنند؟

برای روشنتر شدن تعریف، بهتر است بدانیم روانشناسیِ دین عملاً چه کاری انجام مـی دهـد وروا نشناسان دین چه میکنند. افزون برنظریهپردازی های کلان، برای نمونه، مـی تـوان از تحلیـلروا نشناختی مفاهیم وآموزههای دینی نام برد. اول باید ببینیم مقصود از »تحلیـل روان شـناختی چیست. مقصود از این عنـوان، توصـیف علمـی (شـامل تعریـف، جـدول نشـانگان و مقیـاس سنجش)، پیدایش، رشد، تبیین، آسیبشناسی و پیامدهای موضوعات دینی اسـت. بـرای مثـال، تقوا، مفهومی است که در دین آمده است؛ روا نشناسی دین م یتواند به ما کمک کند تا توصـیفعلمی دقیقی از این مفهوم به دست آوریم، نحوۀ پیدایش و مسیر رشد آن را پیگیری کنـیم، علـترخ دادن این حالت را تبیین نماییم، آسیبها و موانع رشد آن را برشماریم و درنهایت، پیامـدها ونتایج آن را بیان کنیم. تحلیل روان شناختی با این ویژگیها را میتوان در پنج حوزه پی گرفت: 

1مفاهیم انسانشناختی. برای مثال، در قرآن، مفاهیمی همانند هلوع (معارج ،91)، جزوع (معـارج،02)، منوع (معارج ،12)، ظَلَوم (احـزاب،27)، جهـول  (احـزاب،27) و امثـال آنهـا، بـرای توصـیفحال تها و  ویژگیهای انسان آمده است که قابل تحلیل  روانشناختی اند؛ چه از نظـر توصـیف مفـاهیمآنها، چه به لحاظ سیر تکوین و رشدشان و چه از جهت پیامدها و نتایجی که دارند و. .  2 مفاهیم اعتقادی. برای مثال، ایمان که جزء محوری ترین مفاهیم اعتقادی دین اسـت، با یـ د زیر ذر هبین روان شناسی دین قرار بگیرد تا ماهیت آن و فرقش با مفاهیم نزدیکی نظیر امید، اعتماد و عشق بیشتر روشن شود. تبیین این مفهوم و آسی     بها و موانع پیش روی آن، م یتواند به ما یاری رساند برای افزایش ایمان و معنویت در جامعه، بهتر برنامه ریزی کنیم  .

3مفاهیم ارزشی و اخلاقی. اگر دین را سه بخش بـدانیم (عقایـد، احکـام و اخـلاق) بخـشمهمی از آن، اخلاقیات است؛ مفاهیمی نظیر توبه، تواضع، حسد و مانند آن. می توان بـا تجزیـه وتحلیل و سنجش برخی از این مفاهیم مانند حسد که از دیدگاه دین، بیماری شـمرده مـی شـوند،جدول هایی برای علائم، سیر تکوین و رشد، و ابعاد گونـاگون انگیزشـی، بـدنی و شـناختی آنهـاترسیم کرد و در اختیار مشاوران و روان شناسان بالینی قرار داد تا شناخت ایننوعبیماری ها برای آنان راحت تر شود. 

  4 مناسک و شعائر دینی. روا نشناسی دین م یتواند مفاهیمی نظیر نماز، روزه، حـج ، زیـ ارت و امثال آنها، و نیز سیر تکوین و عوامل پیدایش حالت های خاصـ ی را کـ ه هنگـام انجـام دادن ایـ ن اعمال در فرد رخ م یدهند، ترسیم کرده ،به درک بهتر آنهـا کمـ ک کنـد. مراسـم سـوگواری امـامحسین(ع) نیز نمونه مناسبی برای چنین تحلیل های روا نشناختی است.  5 گزارههای دینی. برای تحلیل  روانشناختی آموزه های دینی، م یتوان سراغ گزاره هـا ی دینـ ی نیز رفت. برای مثال، اینکه:» أَلاَ بِذِِکرِ اللّهِ تَطْمَئِِنُّ  الْقُلُـوبُ؛ ذکر خدا موجب آرامش روانـ ی اسـت (رعد ،28) یا» إِنَّ  الصَّ لَاةَ تَنْهََی عَنِ الْفَحْشََاء وَالْمُُنکـرِ؛ نماز انسان را از گناه و انحراف بـازمی دارد (عنکبوت ،45) و  دهها نمونه دیگر از این دست، موارد مناسبی برای این نوع تحلیل هستند.